Lapland staat bekend voor zijn uitgestrekte, ongerepte natuur. Je kunt hier nog echte wildernis vinden. Opgaan in de natuur en je afsluiten van alles wat met beschaving te maken heeft. Een radicale gedachte maar wel één die me in zekere zin aanspreekt. Ontsnappen uit de informatiestorm waarin je je in het dagelijkse leven bevindt. Geen nieuws, geen berichten, geen schattige kattenfilmpjes op YouTube enzovoort. Iets wat in praktijk moeilijk te bereiken is.
Tijdens de laatste week van oktober deed ik een 6-daagse sole hike in het Urho Kerkkonen national park, een circa 2.550 km² ( dat is groter dan de provincie Limburg) grote ongerepte wildernis. De ideale manier om een eerste keer de wildernis op te zoeken, of beter, te kijken en te luisteren naar de roep van de wildernis.
Verwondering
Mijn wekker gaat zaterdag af om 3u45. Veel te vroeg maar de adrenaline geeft me een wakker gevoel. Aangekomen in het station heeft mijn trein al een uur vertraging. Ik had dus langer kunnen slapen; wat welkom was geweest aangezien het afgelopen avond nogal gezellig geworden was bij vrienden. Na vele uren in de trein en de bus arriveer ik rond de middag in Kiillopää, een nederzetting van een handvol huizen en een parking. Mijn avontuur kan hier beginnen!
Ik kreeg landschappen te zien die ik me tot voor kort niet kon voorstellen. Taiga en tunturi's zo ver het oog kijkt. Een op het eerste zicht slapend landschap vol verassingen.Meteen krijg ik spijt dat mijn rugzak zo zwaar is. Ik heb mijn grote rugzak op mijn rug en een kleiner rugzakje met een camera en wat snacks op mijn buik. Dit zorgt er voor dat ik niet echt flexibel ben. Achteraf gezien was het beter geweest om naast mijn sneeuwschoenen ook een pulka (soort slee waar je bagage op legt) te huren. Meteen al iets geleerd op deze trip, missie geslaagd aangezien het doel vooral leren was voor de volgende keer. Overigens voelt het op het moment best klote aan, je beseft pas later wat je bijgeleerd hebt.
Na enkele uren ploeteren door de sneeuw kom ik aan bij mijn eerste hut, gelegen aan de boomgrens. De thermometer bij de hut wijst -15°C aan. Deze koude stoort me niet, het houdt me eerder wakker. Waar blijven die eerste sneeuwhoenders of sneeuwhazen?
Mijn slaapplaats voor de eerste nacht. Een slecht geïsoleerde houten hut met een houtkachel. Authentieker kan bijna niet...Een eerste zoektocht lijkt lang niets op te leveren. De sneeuw zit boordevol sporen van sneeuwhoenders, kleine marters, lemmingen en jawel, ook sneeuwhazen. Naarmate de zo'n verder zakt begin ik me toch af te vragen hoe ik in hemelsnaam die dieren moet vinden en waarom ik beslist heb om in mijn eentje naar Lapland te trekken
Gelukkig maken moerassneeuwhoenen een kenmerkend roepje. De zon is bijna onder maar dan hoor ik het geluid ( volgens de anwb "ke-kerrrr-ke-kerrehe ehe ehe"). Opgewonden kijk ik om me heen. En dan zie ik een witte bol op een steen. Zou het een vogel zijn? Snel richt ik mijn lens er op, en jawel hoor, het is een sneeuwhoen. Ik blijk nog een weekje te vroeg te zijn voor de volledig witte exemplaren, maar zelfs met "vuile" bruine vlekken blijven deze vogels een lust voor het oog.
Stapje voor stapje schuifel ik dichterbij, de zon gaat onder en de sneeuw kleurt roze. Een voor een enkele minuten lang lig ik oog in oog met deze prachtige vogels. Kicken en droom die uitkomt. Als dit het begin van de trip is ga ik nog veel moeten meemaken...
De avond bestaat verder uit eten, rusten, en staren naar het vuur. De vermoeidheid slaat toe en ik ga vroeg slapen. Moe maar voldaan. Ik krijg voor het slapen gaan nog even het noorderlicht te zien. Er is weinig zonneactiviteit dus het blijft bij niet meer dan een groene waas. Jupiter daarentegen schijnt helder aan de hemel.
Rendieren
Ik word de volgende ochtend wakker wanneer het al licht is, dat was niet het plan. Ik maak me in het mate van het mogelijke zo snel mogelijk klaar. Bij een wintertrekking komt er veel meer kijken dan bij een trektocht in de zomer. Hieronder een korte opsomming van een to-do lijstje wanneer je aankomt of vertrekt bij de hut:
- Sneeuwschoenen sneeuw vrij maken
- De kachel aansteken
- Water uit de rivier gaan halen/ sneeuw smelten
- Mijn jassen en truien te drogen hangen
- Isolatie matje, gewoon matje en slaapzak installeren
- Eten klaar maken
- Dagboek bijhouden
Je begrijpt vast en zeker dat je hiermee al snel een dik uur kwijt bent als je s'ochtends wilt vertrekken.
Onder een stralende zon en bij -10°C begin ik de heuvel te beklimmen. Op de top aangekomen word ik nog maar eens beloond met een prachtig uitzicht. Met groot verlangen kijk ik naar de besneeuwde bergtoppen in de verte. Ooit wil ik weten wat er achter deze schijnbaar slapende bergen ligt...
Al snel merk ik aan de bewegende stipjes op de vlakte dat ik niet alleen ben. Tal van rendieren zoeken al trappelend naar korstmossen (hun favoriete voedsel) onder het sneeuwtapijt.
Rendieren (Rangifer tarandus tarandus) spelen een belangrijke rol in Finland. In tegenstelling tot Noorwegen en Zweden worden de meeste rendierkuddes niet onderhouden door Sami maar door etnische Finnen. De meeste Sami leven/leefden in Finland (vroeger) vooral van visserij en jacht.
De rendieren die je in Finland tegenkomt zijn semi-gedomesticeerd, dit is een een moeilijk woord voor "dieren die zéér beperkt door de mens onderhouden worden". Om het duidelijk te maken: 2 maal per jaar worden de kuddes bijeengedreven op speciale plaatsen om getagged (zomer) of geslacht (winter) te worden. Veel meer dan dit, op wat bijvoederen in de winter na, komt er niet aan te pas. Voor de rest doen deze dieren grotendeels hun zin. Er mag dan wel een hek rond het gebied van een kudde staan, maar deze gebieden zijn ontzettend groot.
De rendieren doen nog steeds een beperkte migratie tussen hun winter (bossen) en zomer (Tunturis) gronden maar dit is veel minder spectaculair dan vroeger was/hoe het in Alaska is.
Net als de grootschalige landbouw bij ons kunnen grote kuddes rendieren het lokale landschap onder druk zetten. Het probleem is dan vaak de overbegrazing van korstmossen etc.
Klimaatverandering heeft ook een invloed op het gedrag van rendieren, wanneer de sneeuw in de winter smelt en later terug bevriest wordt deze hard waardoor de rendieren niet meer naar voedsel kunnen zoeken aangezien ze met hun poten niet meer door de sneeuw geraken.
In Finland vind je ook wilde Bosrendieren (Rangifer tarandus fennicus) terug, deze leven vooral in het zuiden en aan de Russische grens. Ooit waren ze uitgestorven in Finland maar de combinatie van immigratie uit Rusland en herintroductie hebben er voor gezorgd dat je ook deze dieren terug in het wild kunt zien. Kortom, over rendieren valt er veel te vertellen, misschien maak ik er ooit een aparte blog over...
Witte kippen
Eén van de doelsoorten van deze trip waren sneeuwhoenders, ook wel ruigpoothoenders genoemd. In Finland komen twee soorten ruigpoothoenders voor: de alpensneeuwhoen (Lagopus muta) en de moerassneeuwhoen (Lagopus lagopus). De alpensneeuwhoen vind je op de ruige, kale heuveltoppen en de moerassneeuwhoen vindt je in veengebieden en de rand van de boomgrens. Bij gebrek aan veel ruige berggebieden kom je de moerassneeuwhoen een pak gemakkelijker tegen in Finland. De verschillen tussen deze twee soorten zijn eerder subtiel dus voor mij maakte het niet echt veel uit welke van de twee soorten ik tegenkwam.
Waarom sneeuwhoen? In de winter krijgen deze vogels hun kenmerkende spierwitte verenkleed om op te gaan in hun omgeving. In de zomer zijn deze twee soorten makkelijker uit elkaar te houden. Moerassneeuwhoenders zijn veel bruiner en hebben vaker meer wit in de zomer. Alpensneeuwhoenders hebben dan weer meer grijze kleuren om goed gecamoufleerd te zijn tussen de rotsblokken. De naam ruigpoothoeders spreekt ook voor zich, de poten van deze vogels zijn sterk beveerd. Hierdoor krijgen de poten een soort sneeuwschoen effect en zakken ze niet zo diep weg in de sneeuw.
Zoals je eerder al kon lezen kwam ik mijn eerste sneeuwhoenders al tegen op de eerste avond. Het echte spektakel kwam echter de tweede avond.
Vermoeid kom ik aan bij mijn tweede hut. Terwijl ik mijn spullen aan het uitpakken ben hoor ik opnieuw het roepje van de sneeuwhoenders. Ik ga snel buiten kijken en tot mijn grote verbazing zitten er ongeveer tien sneeuwhoenders rond de hut te foerageren. Ze zitten vooral in berken en (kruip)wilgen. Gelukkig komen sommige exemplaren ook af en toe naar de grond om de gevallen restjes op te peuzelen. Dat ik sneeuwhoenders op deze manier ging zien had ik op voorhand nooit durven dromen! Wat een machtig moment...
Teleurstelling en afzien
Tot nu toe heb ik enkel over de eerste twee dagen geschreven. Wees gerust ik ga niet nog eens tien alinea's schrijven over de overige dagen. Na de sneeuwhoenders kreeg ik grijze dagen met veel wind en sneeuw. Gedurende mijn verblijf in het nationale park viel er een dikke 20 centimeter verse sneeuw bij. Elke stap voelde kilo's zwaar aan.
Wandelen aan 1km/u was al een succes. Wegen waren niet meer zichtbaar dus ik moest grotendeels op de kaart en de gps van mijn smartphone vertrouwen.
Met andere woorden het waren zware dagen. Zeker toen ik mijn dierbare thermos met warme thee verloor en toen de winkel waar ik inkopen plande te doen gesloten bleek te zijn.
Hierdoor keerde ik vroeger dan gepland en met pijn in mijn hart terug naar Oulu.
Ondanks deze reeks tegenvallers was deze trip - zeker nu ik een maand later op terug kijk - een succes. Het voelde ontzettend goed om weer te kunnen reizen na de twee zomers zonder echt avontuurlijke reizen en uit de coronalsleur (hoelang gaat die nog duren) te ontsnappen.
Ik weet nu ook hoe ik mijn volgende wintertrip beter kan aanpakken.
Het afzien deed me ook weer beseffen dat fotograferen nooit vanzelf gaat. Het was bij momenten best confronterend om te beseffen hoe gemakkelijk we het soms hebben en vergeten wat afzien is. Volgende keer ga ik ook proberen om me meer te laten meeglijden met het moment. Maar al te vaak fotografeerde ik zonder statief omdat ik geen tijd wilde verliezen.
Wat later te zien gaat zijn blijft altijd een mysterie, wat je nu kan zien is een zekerheid...
Bon, ik kijk al uit naar de volgende trip om alles wat ik geleerd heb toe te passen!
